Cumhuriyet Halk Partisi, DEVA Partisi, Demokrat Parti, Gelecek Partisi, YETERLİ Parti ve Saadet Partisi Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem’e geçiş için anayasa değişikliği tekliflerini bugün açıkladı.
Ankara’da Bilkent Otel’de başkanlar Kemal Kılıçdaroğlu, Ali Babacan, Gültekin Uysal, Ahmet Davutoğlu, Meral Akşener ve Temel Karamollaoğlu’nun katıldığı toplantıda teklifleri CHP Genel Lider Yardımcısı Muharrem Erkek, DEVA Partisi Genel Lider Yardımcısı Mustafa Yeneroğlu, Demokrat Parti Genel Sekreteri Serhan Yücel, Gelecek Partisi Genel Lider Yardımcısı Serap Yazıcı, ÂLÂ Parti Genel Sekreteri Uğur Poyraz ve Saadet Partisi Genel Lider Yardımcısı Bülent Kaya tanıttı.
İşte altılı masanın anayasa paketindeki hususlar şöyle sıralandı.
?Meclis’in temsil gücünü arttırabilmek amacıyla seçim barajı yüzde 3’e düşürülecek.
?Siyasi partiler hakkındaki yaptırım hükümleri Avrupa Konseyi standartları ışığında değiştirilecek.
?Anayasa’nın 76.maddesindeki değişiklikle affa uğramış olsalar bile cinsel hücum, çocukların cinsel istismarı ve bayana yönelik taammüden yaralama ve bunun ötesinde de edimin ifasına fesat karıştırma kabahatlerinden karar giymiş olanların milletvekili seçilmeleri engellenecek.
?Dokunulmazlıkların kaldırılması için üye tamsayının salt çoğunluğu gerekli kılınacak.
?Milletvekilliğinin kesin karar giyme nedeniyle düşmesini, ferdî müracaat yoluna gidilmesi halinde, Anayasa ?Mahkemesi’nin bu husustaki kararına kadar bekletileceği düzenlenecek.
?Anayasa’da milletlerarası antlaşmalardan geri çekilmenin Meclisin asli yetkisi olduğu garanti altına alınacak. Böylelikle ?Cumhurbaşkanı, milletlerarası bir kontrattan gece yarısı tek başına çıkma kararı veremeyecek.
?Bakanlar Kurulu’nun kanun kararında kararname çıkarma yetkisini, yetki kanununa dayanması ve temel hak ve hürriyetlerin kanun kararında kararnamelerle düzenlenemeyeceği kuralı kabul edilecek.
Bakanlıkların, kamu yönetimleri ve kamu hukuksal şahıslarının kanun kararında kararnameyle kurulması ve kaldırılması uygulamasına son verilecek.
?Cumhurbaşkanının kanunları veto etme yetkisine son verilecek, bu yetki geri gönderme yetkisi ile sonlandırılacak. Geri gönderilen kanunlar, Meclis tarafından kolay çoğunlukla motamot kabul edilebilecek.
?Şeffaf ve hesap verebilir bir idare için hükümete hesap sorulabilmesini sağlayacak araçlar artırılıp tesirli kılınacak.
?Hükümet, başbakan ve bakanlar hakkında gensoru verme yetkisi tesis edilecek. Bu yenilikle, Bakanlar Heyeti aleyhine verilen güvensizlik önergelerine yeni Başbakanın isminin eklenmesi mecburî kılınacak. Böylelikle Meclis, istikrarın gereği olarak fakat yeni hükümeti kurmakta birleşebilirse mevcut hükümeti düşürebilecek.
?Başbakan ve bakanların misyonlarıyla ilgili kabahatlerinden ötürü hesap vermeleri hedefiyle Meclis soruşturması kapsamlı bir formda düzenlenecek.
?Başbakan ve bakanlar hakkında misyonuna ait cürüm işlediği teziyle soruşturma önergesi verilebilmesi için gerekli çoğunluğu indirerek kontrol kolaylaştırılacak.
?Bir yasama yılında en az 20 gün gündemi muhalefet tarafından belirlenen genel görüşme açılabilmesin açıkça düzenlenecek.
TBMM’nin kontrol araçlarından Meclis araştırması ‘herkesin Meclis Araştırma Komisyonunun davetine uymak zorunda olduğu’ tabiriyle tesirli bir hale getirilecek.
?Parlamentoların tarihî bir kazanımı olan bütçe hakkının devredilmezliği unsuru tesis edilecek.
?Vatandaşlardan toplanan vergilerin nasıl harcandığının tesirli bir biçimde denetlenebilmesi için Meclis’in bütçe hakkı, ?Meclis’in devredilemez bir yetkisi ve kontrol aracı olarak düzenlenecek.
?Meclis bünyesinde Kesin Hesap Kurulu kurulacak. Komisyonu’nun Liderinin ana muhalefet partisinden olması Anayasa’da açıkça düzenlenecek.
?Yürütmenin tüm ögeleri misyonlarını yerine getirirken talimatı cumhurbaşkanından değğil Anayasa ve maddelerden alacak.
?Cumhurbaşkanları bir periyot ve 7 yıl için seçilebilecek.
?Seçilen cumhurbaşkanının varsa partisi ile ilişiği kesilecek.
?Cumhurbaşkanının kanunları veto yetkisi kaldırılacak. Kendilerine yalnızca bir keze mahsus geri gönderme hakkı tanınan bir düzenleme yapılacak.
?Cumhurbaşkanlığı Kabinesi yerine Meclise karşı siyasi sorumluluğu ve Şanlı Divan’da aklanma hakkı olan Başbakanlık ve Bakanlar Heyeti olacak.
?Anayasa’nın 8. hususundaki yürütme yalnızca bir misyon olarak düzenlenecek.
?Cumhurbaşkanı, en çok milletvekiline sahip olan partiye hükümeti kurma misyonu verecek.
?Bakanlar, başbakan tarafından, TBMM üyeleri ortasından yahut gereksinim halinde milletvekilli seçilme yeterliğine sahip olan Türk vatandaşları ortasından seçilecek, Başbakan ve Bakanlar ferdî ve kolektif olarak Meclise karşı sorumlu olacak.
Bakanlar yahut hükümet hakkında gensoru verilebilecek.
?Başbakan ve Bakanlara haklarındaki savlar ile ilgili Meclis Soruşturması açılabilecek, Meclisin sevk kararı vermesi halinde ilgililer Aziz Divanda yargılanabilecek.
?Hükümetin kuruluşu kolay çoğunluk, düşürülmesi ise salt çoğunluk ile gerçekleşecek ve hükümet krizlerini önlemek için yapan güvensizlik oyu aranacak. Yani yeni hükümet üzerinde uzlaşma sağlanmadan mevcut hükümet düşürülemeyecek, mevcut hükümet düştüğü anda yeni Başbakan misyonuna başlamış olacak.
?Cumhurbaşkanının ya da Bakanlar Heyetinin tek başına OHAL ilan etme yetkisi olmayacak. İnanılmaz Hal ilan etme yetkisi, Cumhurbaşkanı başkanlığında toplanan Bakanlar Konseyine ilişkin olacak.
?Olağanüstü Hal rejiminin istisnai niteliğinin bir gereği olarak OHAL için öngörülen müddetler kısaltılacak.
?Olağanüstü Hal rejiminin keyfi bir idareye dönüşmesine mahzur olmak emeliyle Harika Hal Kanun Kararında Kararname çıkarma yetkisine son verilecek.
?Hâkimlik ve savcılık teminatını düzenleyen 139. unsura coğrafik teminat eklenecek. Böylelikle hâkim ve savcıların kişisel bağımsızlıkları güçlendirilecek.
?Yargı mensuplarının kişisel bağımsızlıklarını güçlendirmek hedefiyle ayrıyeten Yargıçlar Şurası ve Savcılar Heyeti formunda iki organ düzenlenecek. Yargıçlar Konseyi, yargıçların özlük hakları konusunda, Savcılar Şurası ise savcıların özlük hakları konusunda karar verme yetkisine sahip olacak. Bu organların üye kompozisyonu ve üyelerinin seçiminde izlenen yol, çoğulculuk aslına nazaran tasarlanacak. Her iki organın üyelerinin bir kısmını seçme yetkisi, Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne tanınarak bu organların demokratik meşruiyete dayanması sağlanacak. Hukuk devletinin gereği olarak her iki heyetin kararları yargı kontrolüne tâbi kılınacak.
?Savunma, sav makamıyla eşit bir statüye kavuşacak. Bu ise hukuk devletinin temel ögelerinden olan adil yargılanma hakkını ve bu hakkın aslî ögelerinden olan savunma hakkını güçlendirecek.
?Adil yargılanma hakkının bir diğer ögesi olan silahların eşitliği unsuru garanti edilecek.
?Türkiye Barolar Birliği’ne özerk bir statü sağlanacak; bu yenilikle avukatlık mesleğine sahip olması gereken prestij kazandırılacak.
?Anayasanın ve hukukun üstünlüğünün garantisi olan Anayasa Mahkemesi’nin kuruluşu, üye kompozisyonu, üyelerin seçiminde izlenen teknikle çalışma metotları ve Yüksek Mahkeme’nin yetkileri tekrar düzenlenerek Mahkeme’nin aktifliği güçlendirilecek.
?Anayasa Mahkemesi’nin ağır iş yükü dikkate alınarak üye sayısı on beşten yirmi ikiye çıkarılacak; hala iki daire ve bir Genel Şura halinde çalışan Mahkeme’nin dört daire ve bir Genel Heyet halinde çalışması sağlanacak.
?Türkiye’nin taraf olduğu temel hak ve hürriyetlere ait milletlerarası andlaşmalar, Anayasaya uygunluk kontrolünde başvurulacak ölçü normlara dâhil edilecek. Böylelikle 2004’te Anayasanın 90. unsurunda yapılan değişiklik, yaptırımla desteklenerek insan hakları alanının genişlemesi ve Türkiye’nin memleketler arası prestijinin korunması sağlanacak.
Bireysel müracaatların alanı, toplumsal hakları da kapsayacak biçimde genişletilecek. Ferdi müracaatların temelindeki hak ihlâllerinin, Anayasa Mahkemesi’nin kontrolüne tâbi bir normun hukuka karşıtlığından kaynaklanması halinde Yüksek Mahkeme’ye bu normu denetleme yetkisi de tanınacak.
?Anayasa Mahkemesi’ne yasama, yürütme ve yargı organlarının birbirlerinin alanına müdahale eden süreçleri nedeniyle yapılacak müracaatları da inceleme ve karara bağlama yetkisi tanınacak.
?Yüksek Seçim Şurası, yerine getirdiği fonksiyona uygun olarak Anayasa’nın Yüksek Mahkemeleri düzenleyen kısmına aktarılacak; iki daire ve bir Genel Heyet halinde çalışacak. Böylelikle dairelerin alacağı kararlar, itiraz kontrolüne tâbi kılınmış olacak
?Yüksek Seçim Kurulu’nun seçme, seçilme ve siyasi faaliyette bulunma haklarına ait verdiği kararlar, Anayasa Mahkemesi’ne yapılacak ferdi müracaatlara mevzu olabilecek. Böylelikle seçim sürecinin hukuka uygunluğu teşvik edilecek.
Sayıştay, Yüksek Mahkemeler başlığı altında düzenlenerek demokrasinin aslî ögelerinden olan şeffaflık ve hesap verirlik teminat altına alınacak.
?Anayasa’nın ikinci kısmının başlığı “Temel Hak ve Hürriyetler” olarak değiştirilecek. Böylece otoriter anayasacılık anlayışına karşı demokratik ve özgürlükçü anayasa inşası inanç ve kararlılığı vurgulanacak.
?Anayasa’nın 12. unsuruna ‘insan onurunun dokunulmazlığı ve devletin buna saygı gösterme ve koruma yükümlülüğü ile temel hak ve hürriyetlerin bütünlüğü ve yasama yürütme ve yargıyı bağlayıcı olduğu’ eklenecek.
?Devlete insan hakları ihlallerini tedbire ve herkesin haklardan yararlanmasını sağlama yükümlülüğü getirilecek.
?İnsan haklarına dayanan devlet niyetini daha bariz kılmak için temel hak ve hürriyetlerin sınırlanması olan 13. Hususun kenar başlığı temel hak ve hürriyetlerin üstünlüğü olarak değiştirilecek; husus metnine hürriyetin temel sınırlamanın istisna olduğunu belirten düzenleme eklenecek.
?Hiç kimsenin kanılarından dolayı ayrımcılığa tabi tutulamayacağı anayasal prensip olarak belirlenecek. Bu değişiklik sonucunda tabir hürriyeti, çoğulcu bir demokrasinin gerektirdiği ölçüde genişlemiş olacak.
?Kamuoyunun özgürce oluşmasını ve medyada çoğulculuğun sağlanmasını devlete bir ödev olarak yükleyerek basın hürriyeti üzerindeki keyfi uygulamalara son verilecek.
?Toplumun haber alma hakkını müdafaa ve kamuoyunun serbestçe oluşmasını sağlama gayesiyle bireyler ve siyasi partilerin kamu hükmî şahıslarının elindeki kitle haberleşme ve yayım araçlarından hakkaniyet ve adalet unsuruna uygun olarak yararlanma hakkına sahip olduğu anayasal prensip olarak düzenlenecek.
?Anayasa’nın 62. maddesinin başlığı ‘Yurt dışında yaşayan Türkler’ olarak değiştirilecek. Devletin onların hak ve menfaatlerini muhafaza, lisan ve kültürlerini koruma etme ve anavatanla bağlarını geliştirme çalışmaları yapma vazifesi vurgulanacak. Devlete tarihi ve kültürel bağlara sahip olunan ülkeler ve topluluklarla bağları gerçekleştirme yükümlülüğü getirilecek.
?Sosyal ve ekonomik haklar kısmına yeni haklar eklenecek. Herkesin sıhhat hakkına sahip olduğunu ve hiç kimsenin temel sıhhat hizmetlerinden mahrum bırakılamayacağı karara bağlanacak.
?Çevre hakkı ile çevreyi muhafazanın, etraf kalitesini yükseltmenin, besinlerin doğallığını sağlamanın devletin bir misyonu olduğu belirtilecek.
?Devletin doğal hayatı ve hayvanları korumak ile hayvanlara yönelik eziyet ve makus muamele yapılmaması için gereken önlemleri alma vazifesi olduğu belirtilecek.
?Milletvekili genel seçimlerinde geçerli oyların yüzde birini alan partilere devletin mali yardımda bulunacağı ve bu yardımın dörtte birinin partiler ortasında eşit olarak dağıtılacağı, geri kalan fiyatın ise partilerin elde ettikleri oy oranına nazaran paylaştırılacağı düzenlemesi getirilecek.
?Siyasi partiler hakkında Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısının kapatma davası açabilmesi TBMM’nin müsaadesine bağlı olacak.
Kapatma kararının lakin odak olma halinde verilebileceği daha yalın olarak düzenlenip odak olma tarifine ağır, daima ve demokratik sisteme önemli tehlike oluşturacak bir halde kavramları ile fıkranın son cümlesine yasama sorumsuzluğu kapsamında kullanılan oy, kelam ve fikir açıklamaları odak olmanın tespitinde gözetilemez kararı eklenecek.
Kamu Denetçiliğini düzenleyen Anayasanın 74. hususunda yapılan değişiklikle kuruma, yönetimin aksiyon ve süreçlerinin hukuka ve hakkaniyete uygunluğunu re’sen yahut şikâyet üzerine inceleme ve denetleme yetkisi tanınacak. Toplumun geniş kesitlerinin, tarafsızlığına, hakkaniyetine itimat duyduğu bir kişinin kamu başdenetçiliği makamına seçilmesi sağlama gayesiyle Kamu başdenetçisinin seçimi metodunu değiştirerek parlamentoya hâkim olan siyasi çoğunluğun seçimi tek başına gerçekleştirmesi engellenecek.
?Yerel idarelerin yetki ve sorumluluklarını artırılması, mahallî idarelerde demokratik iştirak, şeffaflık ve hesap verebilirlik unsurlarının hâkim kılınması, merkezi idarenin lokal idareler üzerindeki idari kontrolünün hudutlarının açıkça belirlenerek yerindelik kontrolü manasına gelen vesayet uygulamalarına son verilmesini temin etmek için Anayasa’nın 127. unsurunda değişiklik yapılacak. Değişiklikle, vazifesi ile ilgili bir hata sebebi ile hakkında soruşturma yahut kovuşturma mahalli yönetim organlarını yahut bu organın üyelerinin İçişleri Bakanı tarafından vazifeden uzaklaştırma uygulamasına verilecek. Bu durumdaki süreksiz olarak vazifeden uzaklaştırmaya ait önlem kararlarının kamu faydası bulunması kuralıyla İçişleri Bakanının talebi üzerine Danıştay tarafından bir ay müddet ile verilebileceği, bu kararın ayda bir Danıştay tarafından gözden geçirilmesi ve kesin olarak bu kararın 6 ayı geçmemesi düzenlenecek.
?Merkezi yönetimin mahalli yönetimler üzerindeki idari vesayet yetkisinin maksadını Anayasada sonlu olarak sayarak mahalli yönetimlerin yetkisi artırılacak.
?Yükseköğretimde özgür ve çoğulcu bir sistem oluşturarak üniversitelerin bilimsel özerkliklerinin yanında, idari ve mali özerkliklerini de anayasal teminat altına alınacak.
?Yükseköğretim Heyeti kaldırılarak yerine yetkileri uyum vazifesi ile sonlandırılmış, üyelerinin ise demokratik meşruiyet temeline dayanılarak seçildiği üniversiteler ortası bir şura tesis etmek emeli ile Anayasa’nın 130 ve 131. maddelerinde değişiklik yapılacak.
?Anayasa’nın 133. hususundaki değişiklik ile Radyo ve Televizyon Üst Şurası’nın (RTÜK) özerklik ve tarafsızlık prensiplerine bağlı olarak çalışması temin edilecek.
Anayasa değişiklik teklifinin tamamı. (HABER MERKEZİ)
